به گزارش روز شنبه توانگر نیوز از صندوق بین المللی پول، این صندوق در گزارش تحلیلی از وضعیت مالیات ستانی در خاورمیانه نوشت: کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی سابقه طولانی در استفاده از مالیات برای توسعه اقتصاد خود و ارائه خدمات اجتماعی دارند. اولین سابقه مالیات بر درآمد در این منطقه را می توان ۵ هزار سال قبل در مصر باستان ردیابی کرد. فرعون ها از این نوع مالیات برای ساختن انبار غله و اطعام فقرا در زمان کمبود استفاده می کردند. زکات به عنوان یک تعهد پرداختی مشابه مالیات که با اسلام آغاز شد، هنوز برای تامین هزینه های اجتماعی در عربستان سعودی و جاهای دیگر جمع آوری می شود.
نظام مالیاتی این منطقه در طول قرن ها به طور قابل توجهی تکامل یافته است و تفاوت های چشمگیری بین کشورها از جمله بین صادرکنندگان و واردکنندگان نفت و گاز در این زمینه مشاهده می شود. علی‌رغم پیشرفت‌های اخیر، از جمله اخذ مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر درآمد شرکت‌ها در برخی از کشورهای صادرکننده نفت هنوز راه زیادی تا برقراری نظام مالیاتی مدرن، کارآمد و منصفانه در این کشورها باقی مانده است.
این گزارش افزود: با وجود برخی پیشرفت ها سهم درآمد مالیاتی از تولید ناخالص داخلی در بسیاری از کشورهای منطقه، نسبتاً پایین است. این در حالی است که دولت‌ها برای حمایت از فقرا در برابر تورم مواد غذایی و سوخت و همچنین تامین نیازهای بهداشتی و آموزشی به پول زیادی نیاز دارند.
بررسی ها نشان می دهد تفاوت بین جمع آوری مالیات واقعی و بالقوه در منطقه خاورمیانه به طور متوسط حدود ۱۴ درصد تولید ناخالص داخلی (به استثنای نفت و گاز) است. به عبارت دیگر، دولت های منطقه می توانند با اصلاح سیاست های مالیاتی خود تا ۱۴ درصد تولید ناخالص داخلی، سطح درآمدهای خود را افزایش دهند که رقم بسیار قابل توجهی است.
سطح پایین درآمدهای مالیاتی در این منطقه را می توان در طیفی از عوامل جستجو کرد. از جمله این که استفاده از مالیات های مستقیم در حدی محدود باقی مانده است. همچنین مالیات بر دارایی هنوز جایگاه مهمی در نظام مالیاتی منطقه پیدا نکرده است. انواع عوارض غیرمستقیم بر کالاهای مصرفی بیشترین درآمد مالیاتی دولت های منطقه را تشکیل می دهد اما در همین زمینه نیز شاهد معافیت های رایج و گسترده ای هستیم.
نظام پیشرفته مالیات بر درآمد اشخاص در ایران
البته در چند کشور از جمله الجزایر، ایران و عراق، مالیات بر درآمد اشخاص نسبتاً مترقی است و به تناسب افزایش درآمد اشخاص نرخ مالیاتی افزایش پیدا می کند اما در برخی از این کشورها، درآمدهای مالیاتی چندان قابل توجه نیست و نمی تواند در بازتوزیع ثروت در سطح جامعه نقش موثری داشته باشد. سایر کشورها درآمدهای مالیاتی از درآمد اشخاص بیشتری دارند، اما نرخ ها کمتر پیش رونده هستند.
افزایش درآمد با کاهش معافیت های مالیاتی
صندوق بین المللی پول با توصیه به دولت های منطقه برای کاهش یا حذف معافیت های مالیاتی نوشت: تحقیقات ما نشان می‌دهد که حذف معافیت‌های گسترده و مشوق‌های ناکارآمد، پایه‌های مالیاتی را گسترش می‌دهد و سیستم‌های مالیاتی را عادلانه‌تر و شفاف‌تر می‌کند. چندین کشور پیشرفت قابل توجهی در گسترش پایه مالیاتی داشته اند یا در این زمینه گام برداشته اند. برای مثال، مصر قصد دارد قانون مالیات بر درآمد خود را اصلاح کند تا معافیت های مالیاتی کمتری را اعمال کند.
علاوه بر این، انجام اصلاحات در نظام مالیاتی، مانند طراحی مجدد مالیات بر درآمد اشخاص و مالیات ارزش افزوده، و توسعه بیشتر مالیات بر دارایی، می تواند درآمدهای مالیاتی بیشتری را عاید دولت ها کند و دایره شمول مالیات دهندگان را افزایش دهد.
نوسازی ادارات مالیاتی و کارآمدتر کردن آنها باعث بهبود اجرا و انطباق می شود. بسیاری از کشورها مانند الجزایر، آذربایجان، پاکستان و ایران در حال حاضر از تشکیل پرونده های الکترونیکی مالیاتی استفاده می کنند. با این حال، باید تلاش‌های بیشتری از جمله در زمینه ساده‌سازی ساختارهای تشکیلاتی، بهبود فرآیندهای تجاری و استفاده از فناوری‌های دیجیتال انجام گیرد. همکاری نزدیک‌تر بین‌المللی برای بهبود تبادل اطلاعات در حوزه‌های قضایی مالیاتی نیز می‌تواند مفید باشد.
اصلاحات برای کاستن از حجم اقتصاد زیرزمینی و ترویج تنوع اقتصادی نیز می تواند به افزایش درآمدهای مالیاتی دولت کمک کند. در این راستا اقداماتی در مصر و تونس برای جلوگیری از استفاده از پول نقد انجام شده است. اقدامات برای مبارزه با فساد، بهبود حکمرانی و افزایش شفافیت نیز می تواند سیستم مالیات ستانی را تقویت کند. تلاش‌ها در گرجستان و تاجیکستان برای مبارزه با فساد از طریق ساده‌سازی سیستم‌ها و رویه‌های مالیاتی نسبت مالیات اخذ شده به تولید ناخالص داخلی را طی ۲۰ سال گذشته دو برابر کرده است.
این گزارش در پایان نوشته است: با تعهد سیاسی پایدار، اطلاع رسانی کافی، و طراحی و اجرای دقیق اصلاحات، می توان به پیشرفت های پایداری در زمینه جمع آوری مالیات در کشورهای خاورمیانه دست یافت. با تکیه بر این تلاش‌ها، کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی می‌توانند از درآمدهای جدید مالیاتی برای توسعه اقتصادی، افزایش مشمولان خدمات اجتماعی و کاهش ناامنی غذایی استفاده کنند و مسیری که ۵ هزار سال پیش فراعنه شروع کردند را ادامه دهند.