این در حالی است که در اغلب کشورهای دنیا، دسترسی به اطلاعات مالی شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاران امری بدیهی بوده و افراد به‌راحتی به اطلاعات مالی شرکت‌ها دسترسی دارند تا از این رهگذر برای تعیین استراتژی سرمایهگذاری خود از آن استفاده کنند.
* افزایش شفافیت درخواست همه فعالان بازار سرمایه
در بازار سرمایه ایران نیز طی سال‌های گذشته قدم‌های رو به‌جلویی در این‌خصوص برداشته شده است، با این‌وجود بررسی‌ها نشان می‌دهد که برای بهبود شرایط در حوزه شفافیت همچنان زمینه‌های بسیاری برای برداشتن گام‌های روبه‌جلو وجود دارد.
توجه به این مؤلفه مهم، فضای سرمایهگذاری در بازارها را بهبود می‌‌‌‌‌بخشد؛ این در حالی است که بورس تهران به‌رغم اغلب بازارهای مالی حاضر در دنیا از شفافیت کافی برخوردار نیست و این مسئله تبعات بسیاری برای فعالان این بازار داشته است.
اما به‌نظر می‌رسد در حال‌حاضر اصلاحات جدیدی در راه است که در صورت به‌کارگیری احتمالا شفافیت در بورس تهران را افزایش خواهد داد.
* شفافیت گمشده بورس در سال های اخیر
یکی از موضوعاتی که در دو سال گذشته همیشه مورد اعتراض سهامداران بوده است، به مسئله عدم تائید معاملات توسط سازمان بورس باز می گردد. این سازمان به دلایل مختلف بخشی یا تمام معاملات برخی نمادها را مورد تائید قرار نمی دهد. اما دلیل عدم تائید معاملات هیچگاه به اطلاع سهامداران نمی رسید.
بیان نشدن علت عدم تائید معاملات ابهامات فراوانی را برای سهامداران ایجاد می کرد. سازمان بورس در جدیدترین مصوبه خود به سمت افزایش شفافیت حرکت کرده است.
* ۲ اقدام مهم سازمان بورس برای افزایش شفافیت در عدم تایید معاملات
در همین زمینه، امیرمهدی صبائی، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه وظیفه ذاتی و مشترک بازارگردانها و نیز صندوق توسعه بازار سرمایه، انجام بازارگردانی در بازار است، می گوید: اکنون به منظور افزایش شفافیت در معاملات و نیز جلوگیری از بروز ابهام در تفسیر معاملات تایید نشده، ۲ اقدام مهم در دستور کار قرار دارد.
صبائی به عدم تایید معاملات تعداد زیادی از نمادها در برخی از روزهای معاملاتی اشاره کرد و افزود: وظیفه ذاتی و مشترک بازارگردانها و نیز صندوق توسعه بازار سرمایه، انجام بازارگردانی در بازار است.
وی ضمن تاکید بر محدودیت منابع صندوق توسعه بازار برای انجام ماموریت خود و نیز اولویت فعالیت این صندوق در حمایت از سهامداران خرد اعلام کرد: رو در رو قرار گرفتن معاملات مابین صندوق توسعه بازار و نیز بازارگردانها می‌تواند از مصادیق بند ۴ مکرر ماده ۳۰ دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات بورس در خصوص عدم رعایت انصاف در معاملات باشد و به استناد مفاد ماده مذکور، مورد تایید قرار نگیرد.
مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار با اعلام اینکه اکنون به منظور افزایش شفافیت در معاملات و نیز جلوگیری از بروز ابهام در تفسیر معاملات تایید نشده، ۲ اقدام در دستور کار قرار دارد، گفت: در ابتدا قرار بر این است تا این نوع از «عدم تاییدها» در معاملات (رو در رو قرار گرفتن بازارگردانها و صندوق توسعه بازار سرمایه در معاملات) در پایان همان روز در قالب یک پیام ناظر با توضیح «عدم رعایت انصاف» اطلاع‌رسانی شود.
وی به دیگر اقدام در نظر گرفته شده در این زمینه اشاره و خاطرنشان کرد: در مورد سایر پیام‌های ناظر مربوط به عدم تایید نیز دلیل عدم تایید اعم از ظن دستکاری، ظن معاملات مبتنی بر اطلاعات نهانی یا سایر دلایل در پیام مربوط به «اطلاع رسانی عدم تایید» ذکر خواهد شد.
* شفافیت کدام بخش ها در بازار سرمایه ایران کم است
برخی از فعالان بازار سهام بر این باور هستند که در برخی از موارد در بورس تهران روند متفاوتی وجود دارد و در کنار شفاف‌نبودن اطلاعات منتشرشده در برخی موارد شاهد نامتقارن بودن اطلاعات هستیم.
در همین زمینه ولی‌‌‌‌‌الله جعفری، مدیر نظارت بر ناشران سازمان بورس، از برنامه های این مدیریت در راستای حفظ و بهبود و همچنین توسعه فعالیت‌های این واحد خبر داده بود.
بر اساس گفته‌های جعفری، به‌نظر می‌رسد در بخش نظارت بر ناشران برنامه‌های این مدیریت در دو محور اساسی حفظ و بهبود وضعیت موجود و توسعه مدیریت در دستور کار قرار گرفته‌است.
ولی‌‌‌‌‌الله جعفری، با اشاره به گزارش‌های منتشرشده در سامانه کدال بورس از اتفاقی جدید خبر داد و گفت: «ثبات رویه در گزارش‌‌‌‌‌‌هایی که در کدال منتشر می‌شوند به‌منظور آماده‌کردن اطلاعات لازم برای ذی نفعان، نخستین برنامه است. برای نمونه، در این برنامه مقرر شده‌است تا گزارش ماهانه همه صنایع با فرمت یکسان ارائه شود تا سهامداران یک صنعت بتوانند ضمن بررسی شرکتهای آن صنعت، آنها را با شرکتهای دیگر در همان صنعت مقایسه کنند.»
وی با بیان اینکه گزارش تفسیری مدیریت از زمانی‌که انتشار آن لازم‌الاجرا شد با استانداردهای مدنظر فاصله داشته، اذعان کرد: «هدف این است تا گزارش‌های تفسیری مدیریت به نقطه‌‌‌‌‌ای برسد تا مورد‌استفاده سهامداران قرار بگیرد و در مدل تصمیمگیری آنها بازتاب یابد.»
در این میان اغلب کارشناسان بر این باور هستند که در میان تمامی اصلاحات یادشده، مقررات مربوط به شرکتهای سرمایهگذاری استانی و بازگشایی هرچه زودتر نماد‌های معاملاتی آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چراکه شرکتهای سرمایهگذاری استانی نیز یکی از نهاد‌های مالی فعال در بورس هستند که هدف آنها مدیریت سهام عدالت است؛ ضمن اینکه سهام عدالت هم از نظر تنوع و هم از نظر تعداد اغلب سهام موجود در بورس تهران را شامل می‌شود و سهامداران بسیاری نیز دارد. بنابراین با در نظر گرفتن این موارد می‌توان گفت اگر اصلاحی در این زمینه صورت بگیرد، بسیار فراگیر خواهد بود و در مقایسه با اصلاحات دیگر احتمالا تاثیرگذارتر است.
* شفافیت در بورس باید به سهامداران خرد کمک کند
کارشناسان بازار معتقدند، اصلاحات انجام شده در زمینه رشد شفافیت در بورس باید بتواند بازتابی مستقیم بر معاملات بازار سهام داشته باشد. به نظر می رسد به علت ابرچالش‌های موجود در بازار سهام، هر اصلاحی در زمینه رشد شفافیت در بازار سرمایه، نمی تواند در کوتاه‌مدت تاثیر چندانی بر بورس داشته باشند و احتمالا پیامدهای آن در بلندمدت برای فعالان بازار نمایان خواهد شد.
* افزایش شفافیت منجر به امنیت سرمایه گذاری در بورس می شود
مجتبی دانشی، کارشناس بازار سرمایه، درباره موضوع شفافیت در بورس گفت: بهبود نحوه گزارشگری مالی به‌خصوص از جنبه‌هایی که تاکنون چندان شفاف نبوده، نظیر حاکمیت شرکت و بهبود کیفیت گزارش‌های تفسیری مدیریت می‌تواند دسترسی واقعی سرمایه‌گذاران خرد به اطلاعات را بهبود بخشد.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: افزایش شفافیت راه را برای افزایش امنیت سرمایهگذاری برای مردم عادی به شرط آنکه سواد مالی خود را ارتقا داده باشند، فراهم خواهد کرد که خود یک عامل مهم در مسیر افزایش تقارن اطلاعاتی است.
وی افزود: علاوه‌بر این، برخی مدیران از انتشار اطلاعات مالی سرباز می‌زنند و با طفره رفتن از این کار، افشای اطلاعات مالی را به زمان‌های بعدی موکول می‌کنند. این در حالی است که امر شفافیت در تمامی بازارها به‌عنوان یک ماموریت مهم پیگیری می‌شود و در اغلب بازارهای مالی که شفافیت بر آن حاکم است، اطلاعات اغلب امکان تصمیمگیری منطقی‌تر برای سرمایه‌گذاران را فراهم می‌کند.
دانشی تاکید کرد: در شرایطی که ابهامات بر بورس حاکم است و اغلب سهامداران از نبود شفافیت در تصمیم‌گیری‌های کلان موثر بر بازار سهام گلایه می‌کنند، طبیعتا اصلاح سازوکارهای افشای اطلاعات در داخل آن را می‌توان یک گام رو به جلو ارزیابی کرد.